Ali Çetinkaya (1878, Afyonkarahisar – 21 Şubat 1949, İstanbul), Türk asker, siyasetçi ve devlet adamıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarındaki önemli isimlerden biri olan Ali Çetinkaya, İstiklal Savaşı’ndaki başarıları, hukukçu kimliği ve siyasal faaliyetleriyle tanınır. Kendisine “Kel Ali” lakabı da verilmiştir. Özellikle İstiklal Mahkemeleri’ndeki görevleri ve etkili kararlarıyla tarih sahnesinde yer almıştır.
Hayatı ve Kariyeri
•Askerlik Eğitimi ve Mesleği: 1898’de Harp Okulu’ndan mezun oldu. Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı’nda görev yaptı. Mondros Mütarekesi sonrası Anadolu’nun işgaline karşı direniş hareketine katıldı.
•Kuva-yı Milliye Dönemi: Kurtuluş Savaşı sırasında aktif bir şekilde yer aldı. Ayvalık’ta 172. Alay Komutanı olarak Yunan işgaline karşı ilk kurşunu atan isimlerdendir. Bu nedenle, Ayvalık’ın kurtuluş mücadelesindeki sembol isimlerinden biri olarak kabul edilir.
•Siyaset ve İstiklal Mahkemeleri: Kurtuluş Savaşı’ndan sonra, TBMM’ye Afyonkarahisar milletvekili olarak girdi. Özellikle İstiklal Mahkemeleri’nde görev aldı ve sert disiplin anlayışıyla tanındı. İstiklal Mahkemeleri’nin kuruluşunda ve çalışmalarında büyük bir rol oynadı.
Öne Çıkan Görevleri ve Katkıları
1.İstiklal Mahkemeleri:
İstiklal Mahkemeleri’nde “Kel Ali” olarak tanınan Ali Çetinkaya, disiplinli ve tavizsiz kararlarıyla dikkat çekmiştir. Bu mahkemeler, Kurtuluş Savaşı’nın başarıyla sürdürülmesi için iç düzeni sağlamak ve isyanları bastırmak amacıyla kurulmuştur.
2.Demiryolları Genel Müdürlüğü:
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk demiryolları genel müdürü olarak görev yapmış ve ülkenin demiryolu ağının geliştirilmesine öncülük etmiştir.
3.Siyasi Hayatı:
TBMM’de milletvekili olarak uzun yıllar görev yaptı. Cumhuriyetin temel ilkelerinin benimsenmesi ve yeni bir hukuk düzeninin oluşturulması konusunda etkili olmuştur.
Ali Çetinkaya’nın İsmi ve Anısı
•Ali Çetinkaya İstasyonu: Türkiye’de modern demiryolu ağının geliştirilmesindeki katkıları nedeniyle bazı tren istasyonlarına ismi verilmiştir.
•Ali Çetinkaya Mahallesi ve Caddeleri: Türkiye’nin çeşitli şehirlerinde adı verilen mahalleler ve caddeler bulunmaktadır. Özellikle Ayvalık ve Afyonkarahisar’da ismi sıkça anılır.
•Ayvalık’taki İlk Kurşun Anıtı: Yunan işgaline karşı ilk kurşunun atıldığı yer olarak bilinen Ayvalık’ta, onun anısına ithafen bir anıt bulunmaktadır.
Ölümü ve Mirası
Ali Çetinkaya, 21 Şubat 1949’da İstanbul’da hayatını kaybetmiştir. Cenazesi Afyonkarahisar’a götürülerek burada toprağa verilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda oynadığı önemli roller ve katkılarıyla hatırlanmaktadır. Disiplinli ve kararlı kişiliği, Türk siyasi tarihinde iz bırakmıştır.